Kiểm soát đau là một trong những công việc hết sức quan trọng của những người làm
công việc gây mê hồi sức (GMHS). Có thể nói lịch sử phát triển của chuyên ngành GMHS
gắn liền với lịch sử của những phưong thức điều trị đau.
Trên thế giới đặc biệt là ở các nước phát triển, các bác sỹ GMHS đóng vai trò tiên phong
trong lĩnh vực giảm đau can thiệp cấp và mãn tính. Ở Việt Nam những năm gần đây vấn
đề đau đã được thầy thuốc và người bệnh quan tâm hơn nên đã có những chuyển biến
nhất định trong nhận thức về đau. Các bác sỹ GMHS nước ta cũng bắt đầu quan tâm
đến lĩnh vực đau ngoài phạm vi truyền thống của mình là phòng mổ và phòng hậu phẫu.
Từ năm 2008 tới nay đã có hơn 30 bác sỹ GMHS Việt Nam đã trở thành thành viên của
Tổ chức nghiên cứu giảm đau thế giới (International Association for the Study of Pain -IASP) thông qua chương trình hỗ trợ thành viên miễn phí (Free Membership Programme)
của tổ chức này.
Các bác sỹ GMHS bệnh viện Morges, Thụy Sỹ đang đặt điện cực tủy sống
(Spinal Cord Stimulator) điều trị đau lưng (9/2012).
Trở về sau khi tham gia khóa tập huấn ngắn hạn do IASP tổ chức như "khoá huấn luyện
giảm đau cơ bản" (Basic Pain Management Refresh Course) tại Thái Lan (2-5/2008), "Trại
Hè Giảm Đau cho các nước đang phát triển" (Pain Management Camp for Developing
Countries - Thailand 5/2011), chuyến tham quan và học tập tại Bệnh viện Morges, Thụy
Sỹ (tháng 9/2012) chúng tôi bắt đầu triển khai một số hoạt động mở rộng vai trò của
người làm GMHS trong lĩnh vực đau ngoài phòng mổ tại bệnh viện và các phòng khám.
Dưới đây chúng tôi xin tóm tắt về một số hoạt động trong việc triển khai một số phương
pháp giảm đau đã làm được trong thời gian qua.
GIẢM ĐAU TRONG UNG THƯ
Một trong những thế mạnh nhất của bác sỹ gây mê hồi sức trong lĩnh vực đau là dùng
thuốc giảm đau mạnh như Opiates, thuốc tê can thiệp trên trục thần kinh trung ương và
ngoại vi. Trong các tình huống người bệnh ung thư đau khủng khiếp, nhất là trong giai
đoạn cuối biện pháp dùng thuốc không đáp ứng hoặc có tác dụng phụ, chúng tôi tiến
hành kỹ thuật giảm đau qua catheter ngoài màng cứng. Đoạn catheter bên ngoài màng
cứng có thể được chôn dưới da người bệnh (nhằm giảm thiểu các biến chứng nhiễm
trùng) để tiêm thuốc giảm đau lâu dài qua catheter này. Thuốc tiêm qua catheter có thể
là thuốc tê, morphin hay thuốc kháng viêm nếu cần. Hai ưu điểm của kỹ thuật này hiệu
quả giảm đau rất tốt vì thuốc tác động trực tiếp lên trục thần kinh và giảm được liều
morphin so với đường tiêm tĩnh mạch. Để tránh các tác dụng phụ khi sử dụng morphin
liều cao và để đủ giảm đau cho người bệnh hoặc trong một số tình huống không có sẵn
morphin, người bệnh có thể chỉ cần sử dụng thuốc tê qua NMC để giảm đau hàng ngày.
Hầu hết sau khi thực hiện kỹ thuật người bệnh giảm đau tốt, có thể xuất viện. Chúng tôi
huấn luyện cho người thân tiêm thuốc qua catheter NMC tại nhà. Catheter có thể được
lưu đến khi người bệnh qua đời. Cho đến nay trường hợp catheter lưu lâu nhất là 90
ngày, chưa ghi nhận có biến chứng nhiễm trùng hay các biến chứng nghiêm trọng khác.
Bé gái 14 tuổi bị đau do ung thư Catheter ngoài màng cứng
và giảm đau sau tiêm Morphine qua catheter.
GIẢM ĐAU MÃN TÍNH
Bước đầu ứng dụng kỹ thuật tiêm steroid ngoài màng cứng trong điều trị đau lưng khi có
chỉ định đặc biệt là trong những trường hợp đau lan tỏa theo các rễ thần kinh (radicular
pain) hay gặp trong bệnh lý do thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống, đau sau nhiễm virus
Herpes (Zona). Kết quả ban đầu khá tốt. Phương pháp điều trị này đã giúp người bệnh
giảm đau, tránh được một số chỉ định can thiệp ngoại khoa không cần thiết, làm giảm
đau trong cho những bệnh nhân không có hay chưa có điều kiện can thiệp phẫu thuật.
Các kỹ thuật phong bế thần kinh ngoại biên cũng được chúng tôi ứng dụng trong điều
trị giảm đau mãn tính như đau sau nhiễm virus Herpes (bệnh Zona hay Giời leo). Ngoài
những kỹ thuật giảm đau chúng tôi cũng sử dụng những thuốc điều trị đau trong những
trường hợp đau nguồn gốc thần kinh (Neuropathic Pain) theo phương thức phối hợp điều
trị đau đa phương thức.
Tiêm Steroid vào khoang NMC vùng cổ để giảm đau rễ C5-6.
Phong bế thần kinh chẩm (C2) điều trị đau đầu vùng chẩm.
Phong bế dây V2 giảm đau do ung thư da mặt.
Phong bế nhánh bên (Median Branch Block) trong điều trị đau lưng.
Bài trình bày tại Hội nghị D(iều trị Đau - tổ chức tại Bệnh viện SAIGON-ITO Phú Nhuận ngày 2/5/2015
ThS. BS. Đỗ Thanh Huy (thanhhuycb@gmail.com)
Bộ môn gây mê hồi sức, Đại Học Y Dược Cần Thơ. Khoa gây mê hồi sức, Bệnh Viện Ung Bướu Cần Thơ
ThS. BS. Nguyễn Anh Tuấn (tuanttvd69@yahoo.com)
Khoa gây mê hồi sức, Bệnh Viện Đại Học Y Dược, Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh
